Peter Custers

Zit dat zo? Uitvoering in de klas vaak dramatisch…

Er zijn verschillende websites en producten te koop met vragen. Niet zomaar vragen, maar prikkelende vragen. Je zou ze uit de Quest, Zo zit dat! of KnowHow kunnen halen. Maar deze vragen niet. Die zitten in een vragenbak en zijn terug te vinden in een basisschool. De bedoeling is dat kinderen met het stempel “hoogbegaafd” of “meerbegaafd” (en gelukkig zijn er ook leerkrachten die álle kinderen de mogelijkheid geven) zich hieraan kunnen kwijten. Ze onderzoeken de vraag en geven een antwoord. Dat is dat.

Maar hoe werkt dat nu in de praktijk? Moet je als leerkracht niet duidelijke kaders stellen? Verwachtingen? Of lopen (meer)begaafden dan vast?

Theorie en praktijk

De theorie en praktijk missen elkaar wel vaker. En nergens valt dat meer op dan daar waar het zogenaamde meerbegaafden betreft. De term “meerbegaafd” wordt zeker niet door iedereen omarmd. Maar het dient om onderscheid te maken tussen kinderen die slim zijn, meer willen weten en verder in hun cognitieve ontwikkeling staan dan leeftijds- en klasgenoten. Het zijn kinderen die uitdaging behoeven.

Die uitdaging kunnen ze vaak krijgen. Met meerwerk, plustaken én deze vragenkaarten. De vragen moeten kinderen beantwoorden.

In de praktijk zie ik het echter vaak gebeuren dat deze kinderen (slim als ze zijn) letterlijk een vraag intikken in Google en hele Wikipediapagina’s uitprinten en overschrijven. Maar van een eigen antwoord is dan geen sprake. Laatst zag ik zelfs een leerkracht die een kind aan het huilen kreeg toen hij doorvroeg. ‘Dat heb ik niet onderzocht,’ was het antwoord.

Het is duidelijk dat het niet zo zwart wit mag zijn in het onderwijs. Vaker kom ik cognitief sterke leerlingen tegen die heel zwak in hun sociale ontwikkeling zijn. Weerstand is nul komma nul, want verantwoording hebben ze nooit af hoeven leggen. Tref je dan een wat hardere leerkracht (waarvan er helaas niet zoveel meer zijn), dan klap je dicht. Ik zou er dan ook voor pleiten om deze kinderen op het sociale vlak verder te helpen. Word weerbaar, leg verantwoording af, maak fouten én leer dat fouten maken mág (want veel slimme kinderen denken dat een fout maken de grootste misdaad op de basisschool is – en die houding moet eruit).

Zit dat zo?-vragen goed benutten

Als je het dan zo goed weet, waarom vertel je dan niet hoe het wel zou moeten? hoor ik je denken. En terecht. Natuurlijk heb ik daar een antwoord op. Door niet op het product te gaan zitten, maar op het proces. Daar zijn hele mooie modellen voor, zoals het TASC-model. Daarin wordt een leerling met de neus op de feiten gedrukt. Hij of zij moet eerst eens goed na gaan denken over het volgende, voordat hij of zij met de vraag aan het werk gaat:

Wat weet ik al van dit onderwerp?
Wat is de opdracht nu precies?
Hoeveel ideeën kan ik bedenken?
Wat is het beste idee?
Wat heb ik nodig om aan de slag te kunnen?

Vervolgens kan aan de slag worden gegaan, maar zijn er duidelijke kaders. Verwachtingen waar een kind aan moet voldoen en dus ook op aangesproken mag worden. Er wordt nog gekeken naar het resultaat (wat vind ik daar zelf van?) voordat er wordt gepresenteerd en geëvalueerd (aan de hand van de laatste vraag: Wat heb ik geleerd?).

Processen maken sterker

Dit procesgericht werken heb ik laatst in de praktijk mogen brengen. Het werkt als een tierelier. Een duidelijke instructie van het TASC-model (en wat goeroes en coördinatoren ook beweren: ga vooral niet meer modellen uit de kast trekken) en aan de slag met die vraag. Zoek maar uit waarom slangen hun huid verliezen en treurwilgen echt kunnen huilen, spinnen acht poten hebben en oorwormen oorwormen heten…

Door gericht aan een presentatie te werken en te weten dat er vragen gaan komen over het onderwerp, krijgt de optie een andere dimensie. Het wordt voor begaafde kinderen de uitdaging om goed beslagen ten ijs te komen. Dáár leren ze echt wat van!

Stop met vernieuwen… Ga gewoon lesgeven!

Als er iets is dat ik door de coronacrisis wel geleerd heb is dat er vreselijk veel nutteloze zaken door een school heen gaan. Voor de goede orde: mijn eigen ervaring put ik uit mijn schoolgaande kinderen én mijn werk door het hele land heen, waarbij ik wekelijks twee tot vier scholen bezoek. Wat ik al meende te zien voor de grote scholensluiting door corona, heb ik intussen voor mezelf bevestigd zien worden. Leerkrachten en scholen worden gedwongen om veel te veel te vernieuwen. Terwijl we met de neus op de feiten kunnen stellen dat er één ding hoort te gebeuren binnen het onderwijs: onderwijs!

Daarom zou ik ervoor willen pleiten per direct te stoppen met allerlei vernieuwingen en gewoon les te gaan geven.

The leader in me, Vreedzame School en TOM-onderwijs…

Vanuit mijn eigen praktijk begeleid ik leerlingen met leerproblemen en dus kom ik veel op scholen. Twee van die scholen zijn bezig met het (commerciële en peperdure) traject The Leader in Me. Dit is een theorie gebaseerd op The 7 Habits van Stephen Covey. Nadat ‘de 7 gewoonten van zeer efficiënte mensen’ in het bedrijfsleven niet meer te verkopen was, is het omgebogen naar een vorm die verteerbaar is door basisscholen. Kinderen moeten vorm gaan geven aan de 7 gewoonten om de beste versie van zichzelf te zien…

Dit kost een bak met geld (er moeten vanuit het CPS, als ik mij niet vergis, expert worden ingevlogen om het traject te laten landen), maar vooral ook tijd. Tijd die in een vernieuwing gaat zitten die door nog niet de helft van een team gedragen (laat staan begrepen) wordt en tijd die dus niet in het onderwijs gaat zitten.

Een stuk of zes andere scholen hebben jaren geleden de Vreedzame School neergezet, waar op zes van de zes scholen momenteel weinig meer van staat. Want gedrag kruipt waar het niet gaan kan… En dan heb ik nog een TOM-school die eigenlijk alles van TOM (Team Onderwijs op Maat) los heeft gelaten, behalve de naam op de voorgevel.

Kort gezegd: mijn ervaring met vernieuwingen is dat ze peperduur zijn en geen zoden aan de dijk zetten. Hooguit voor een ambitieuze directeur die snel een vernieuwing op zijn cv bij wil schrijven.

Back to the basics door corona

De coronatijd heeft dit voor mij bevestigd. Door de sluiting van de scholen in maart werden leerkrachten gedwongen om helemaal terug naar de basis te gaan: alleen lesgeven in dat wat kinderen nodig hebben. Taal en rekenen. Hier en daar wat extra’s. De leerkrachten die digitaal goed onderlegd zijn zetten thuisonderwijs via webcams in werking, andere leerkrachten deden het via roosters en kopieën.

Het werkte. Als we nu kijken zijn er nauwelijks leerachterstanden waar te nemen. En dat terwijl het onderwijs drie maanden op zijn gat heeft gelegen.

Wat móest gebeurde, gebeurde…

Wat gebeurde er? Heel simpel. De leerkrachten waren aan zet. En die deden wat ze altijd doen: ertoe. Ze deden wat ertoe doet. Ze beoefenden hun vak. Ze pasten zich aan en maakten er het beste van, zoals ze dat nu – in de nasleep van het thuisonderwijs – nog altijd gaan doen.

Hadden ze daar The Leader in Me of de Vreedzame School bij nodig? Moest dat met welke vernieuwing dan ook? Nee. De enige vereiste was kennis en kunde en de vaardigheid om die aan te passen naar de nieuwe situatie. Hooguit zou je een vernieuwing kunnen wensen in het thuisonderwijs en het digitale aspect van lesgeven. Maar de rest was overbodig.

Miljoenen euro’s per jaar

Daarom zou het mijn idee zijn om te stoppen met het onnodig blijven vernieuwen van het onderwijs door peperdure bureaus in te huren en leuke stempeltjes te sparen. Stop die miljoenen per jaar in de kwaliteit van het onderwijs dat al staat, bouw dat verder uit en zie hoe de leerlingen zullen groeien. Pomp geld in de digitale vaardigheden van leerkrachten en zie erop toe dat er ieder jaar bijgeleerd wordt, door zowel leerling als leerkracht. Dan zal je zien dat het onderwijs zijn kracht weer terugkrijgt: de leerkracht.

Corona en thuisonderwijs

Het coronavirus legt de wereld plat. We worden gedwongen creatief na te denken en om te gaan met onze tijd en omgeving. Kinderen die thuisonderwijs volgen zijn voor veel ouders een uitdaging. Voor de een was afgelopen week al meer dan genoeg, voor de ander is het wel prima zo. En de tijd die we nog moeten laat zich op dit moment alleen maar raden. Hoe zorg je er nu voor dat thuisonderwijs goed verloopt? Hoe ga je om met het coronavirus en thuisonderwijs? Deze 10 tips kwam ik de afgelopen dagen tegen en deel ik graag met je.

#1 Geen paniek

Hamsteren, niezende mensen als vampiers op afstand houden, schrikreacties bij elke nieuw aangekondigd coronageval… Logische gedragingen in deze tijd. Maar besef wel dat paniek net als het coronavirus zelf besmettelijk is en kan overslaan op kinderen. Wees je dus bewust van jouw gedrag. Paniek over deze onduidelijke situatie kan leiden tot angsten en nachtmerries bij jouw kinderen. Dat wil je niet.

Anderzijds, ga de waarheid niet uit de weg. Kortom…

#2 Wees eerlijk

… want kinderen zijn niet dom. Ze krijgen heel veel mee van wat er speelt. Hen beschermen door hen niets te vertellen of halve waarheden zou niet juist zijn. Wees eerlijk en benoem vooral de feiten. Wat dat betreft staan we nu eenmaal voor een uitdaging.

#3 Thuisonderwijs is thuis onderwijs

Thuisonderwijs maakt het mogelijk om thuis onderwijs te volgen, opgelegd door de leerkracht. Dat het onderwijs nu plaatsvindt aan jouw keukentafel, maakt jou niet automatisch de juf of meester. Je kind zou dat ook niet zomaar accepteren. Wees je dus bewust van je rol, luister naar de instructies die vanuit school komen (als je geluk hebt) en blijf verder gewoon de ouder van… die thuisonderwijs opvolgt,

#4 Verwacht geen wonderen

Voor scholen is er ook vele veranderd door deze coronacrisis. Ze hebben in korte tijd allerlei plannen op moeten stellen om thuisonderwijs te geven. De plusboekjes voor Desiree’s rekenwerk en de verlengde instructie voor Matthias bij taal laten dan misschien even op zich wachten. De school zal daar ongetwijfeld in een later stadium aan toekomen.

#5 Jeugdjournaal

Volg met je kind het Jeugdjournaal. Zo blijft je kind op de hoogte van wat er allemaal speelt. Ook wordt daar heel veel uitgelegd over corona.

#6 Schermtijd

Misschien heb je, net als veel ouders, afspraken over schermtijd met je kinderen? Nu het thuisonderwijs digitaal plaatsvindt, zal er dus ook veel meer schermtijd nodig zijn. Hoe eerlijk is het om die schermtijd in mindering te brengen op het dagkrediet van je kind? Geloof me, er zijn ouders die dat doen! Wees redelijk, maar zorg wel voor de nodige afwisseling tussen schermtijd en buitenspelen of binnen spelen.

#7 Beweging

Het is belangrijk om te bewegen. Nu het onderwijs stilligt, wordt er ook geen gymles meer gegeven. Dat is balen, maar natuurlijk zijn er oplossingen. Creatieve meesters en juffen delen op Youtube filmpjes met lessen in bewegingsonderwijs! Zo kan je kind toch een paar uur per week lekker gaan bewegen.

#8 Zorg voor regelmaat

Het is voor kinderen fijn als een dag overzichtelijk is. Zorg dus voor regelmaat. Sta op tijd op, ontbijt en begin aan schoolwerk. Je kan, zeker als je kind wat ouder is, ook afspraken maken over wanneer jij beschikbaar bent voor vragen (want je zal zelf ook wat te doen hebben). Ook op vaste tijden eten en drinken draagt bij aan regelmaat. Tot slot hoeft niet al het schoolwerk in twee uur gemaakt te worden. Je kan het ook over de dag spreiden. Kijk samen met je kind wat het beste werkt.

#9 Geef zelfvertrouwen

Misschien heb je door hoe vast kinderen zitten in het schoolse ‘stramien’ nu ze thuis zijn? “Dat vindt de juf vast niet goed” of “Van de meester moet het zo…” Het blijkt maar weer dat kinderen het altijd goed willen doen.

En dat zou genoeg moeten zijn.

Geef als ouder dus het vertrouwen dat het niet gek of erg is als het even anders loopt. De inzet en verantwoordelijkheid van kinderen wordt heus wel opgemerkt. En dat is waar het nu omgaat. Alles wat anders had moeten zijn, komt wel weer als de scholen weer opengaan.

#10 Geniet van elkaar

Deze komt wat raar over, want hoe kun je nu genieten van een coronavirus? Maar zo zwart/wit is het natuurlijk niet bedoeld. Hoe dan wel? Je zit nu de hele dag met je gezin bij elkaar. Misschien kom je tot het besef dat je dat veel eerder had moeten doen, omdat je nu pas echt tijd met elkaar doorbrengt. (Misschien denk je er ook wel heel anders over en kan je niet wachten tot de scholen weer opengaan!)

Hoe dan ook, probeer tijd te vinden om van elkaar te genieten. Speel spelletjes, praat met elkaar, kijk televisie, lees een boek… ga met elkaar om!

Het is nu even niet anders.